31 tips en weetjes over planten in de herfst

De herfst is het ideale seizoen om te gaan planten! Je neemt zo een voorsprong op de lente en kunt al vroeg in het voorjaar genieten van een groene en bloeiende tuin. Daarom delen we – in het kader van het Vergeten Plantseizoen – 31 tips van Operatie Steenbreek. En leuk meegenomen: via Veluwe Duurzaam kun je subsidie krijgen als je aan de slag gaat met je tuin.

Tip 1 – Sier-kiwi’s
Sierkiwi’s (Actinidia arguta en A. kolomikta) zijn mooie klimplanten. Aan vrouwelijke planten rjipen de kleine eetbare vruchtjes in oktober. Ook onrijpe kiwi’s zijn nuttig: gepureerd als marinade om taai vlees mals te maken.

Tip 2 – Japanse Esdoorn
Sommige planten, zoals de Japanse esdoorn (Acer palmatum), geven elk jaar een fantastische herfstkleur, andere alleen bij gunstig weer. Blad kleurt het meest bij warme, droge zonnige dagen en koude nachten in oktober

Tip 3 – Klimop
Laat insecten weldoorvoed de winter in gaan: plant een bloeiende klimop in de tuin. Dit is de volwassen vorm van de bekende klimplant. Hij klimt niet, maar het is een wintergroene struik die bloeit in oktober met bolle lichtgroene bloemtrosjes vol nectar.

Tip 4 – Bloembollen
Maak het jezelf eens makkelijk: plant bloembollen tussen bodembedekkende vaste planten als Alchemilla of Geranium. Als in het voorjaar de bollen uitgebloeid zijn, hoef je het blad niet af te knippen, want de bodembedekker overgroeit het.

Tip 5 – Siergrassen
Siergrassen zijn prachtig in de herfsttuin, met de aantrekkelijke vormen van hun aren en pluimen. Meerdere soorten kunnen tegen zout en zijn ook geschikt voor een tuin vlak aan de kust.

Tip 6 – Hemelse bamboe
Nandina domestica, de hemelse bamboe, is een van de weinige planten die ’s winters blad houdt, maar wel een mooie rozerode herfstkleur geeft. Het is een kleine heester voor in de tuin, die zich ook in pot in serre of atrium thuis voelt.

Tip 7 – Bonte herstkleuren
Mooi hè, de herfstkleuren van bomen. De gele en rode kleurstoffen zitten al de hele zomer in het blad, maar worden in de herfst pas zichtbaar, als het bladgroen afgebroken wordt. De kleurstoffen beschermen bladeren tegen zonnebrand en insectenvraat

Tip 8 – Spectaculaire herfstmuur
Parthenocissus (Wingerd) geeft een spectaculaire herfstkleur op je muur. Met een bladverliezende klimplant op een zuidmuur hou je ’s zomers de warmte buiten, maar verwarmt de zon de muur ’s winters wel.

Tip 9 – Wintersilhouet
Veel uitgebloeide bloemen en grassen geven een mooi wintersilhouet, vooral met rijp of sneeuw erop. Knip die niet in de herfst, maar pas na de winter terug. Daar zijn overwinterende beestjes erg bij gebaat.

Tip 10 – Amberbomen
De amberboom (Liquidambar) is een soort die allerlei verschillende herfstkleuren in één boom kan vertonen. Het is een toekomstbestendige boom, want hij verdraagt zowel droogte als wateroverlast na een plensbui.

Tip 11- Wings of fire
Weigela is gewoonlijk een bloemheester, maar ‘Wings of Fire’ kies je vanwege de spectaculaire herfstkleur. In de zomer is het blad gewoon groen, maar dat verandert in het najaar in glanzend mahonierood.

Tip 12 – Droogtetolerante planten
Droogtetolerante vaste planten als Salvia of Phlomis houden niet van nattigheid in de winter. Jonge planten die net neergezet zijn, zijn daar extra gevoelig voor. Die kun je beter in het voorjaar dan in het najaar aanplanten.

Tip 13 – Paddenstoelen kweken
Je kunt paddenstoelen bewonderen in het bos, maar ook zelf oesterzwammen of shiitake’s kweken op een strobaal, een boomstammetje of zelfs op koffiedik. Hiervoor zijn kant-en-klare pakketten online te koop. Lekker en educatief!

Tip 14 – Een vals zaaibed
Warm en vochtig najaarsweer stimuleert onkruidgroei. Maak voor nieuwe aanplant een vals zaaibed: maak de grond plantklaar, maar wacht dan enkele weken. Frees of schoffel opkomend onkruid om, en zet dan pas de nieuwe planten neer.

Tip 15 – Kluitbomen
In het najaar kun je naast planten in pot ook bomen en heesters met kluit kopen. Die zijn voordeliger en ook in grote maten beschikbaar. Je kunt kluitbomen vanaf november de hele winterperiode planten.

Tip 16 – Haag planten
Het najaar is een voordelig moment om een haag te planten. Grote aantallen planten van beuk, liguster, meidoorn of haagbeuk koop je dan in bundels, met naakte wortel. Vanaf november is dit haagplantsoen volop te koop.

Tip 17 – Planten uit pot
Planten die je in pot koopt kun je het hele jaar door uitplanten, tenzij er vorst in de grond zit. Het najaar is een ideale tijd om ze te planten: groeizaam weer en de regen zorgt voor het watergeven.

Tip 18 – Herfstkleur in bloei
Er zijn maar weinig planten die die tegelijk bloeien en herfstkleur hebben. Loodkruid (Ceratostigma) is een vaste plant met helder blauwe bloemetjes vanaf augustus tot in oktober, die ook nog mooi rood herfstblad krijgt

Tip 19 – Sierplantenjam
Sommige sierplanten produceren eetbare vruchtjes in de herfst. Niet om rauw te eten, maar uitstekend voor zelfgemaakte jam zijn bijvoorbeeld appelbes (Aronia), duindoorn (Hippophae), Japanse sierkwee (Chaenomeles), gele kornoelje (Cornus mas) en olijfwilg (Elaeagnus).

Tip 20 – Water geven
In het najaar is het vaak vochtig, de nachten worden langer en ’s ochtends zijn alle planten bedekt met dauw. Water geven is veel minder vaak nodig dan in het voorjaar, omdat ze minder uitdrogen. Dat scheelt je weer een paar keer lopen met de gieter.

Tip 21 – Rosarium
Zoek je een goed ziektebestendige roos? Een plant die onbespoten is en in september-oktober nog steeds gezond blad heeft, dat is een teken van kwaliteit. Loop in deze periode bijvoorbeeld eens door een rosarium om echt gezonde rozen te vinden.

Tip 22 – Wortelen voor de winter
Nieuwe planten overleven de winter het gemakkelijkst, als ze voor die tijd stevig op hun plek staan. In het najaar is het ideaal groeiweer. Als ze minstens 6 weken voor de vorst invalt zijn geplant, gaan ze goed geworteld de winter in.

Tip 23 – Moestuinieren
Gaat de moestuin na september in winterrust? Nee hoor. Zaai gerust nog snelle gewassen als radijs, sla, spinazie en rucola. Veldsla en boerenkool kunnen tegen vorst, die kun je zaaien en in de winter oogsten.

Tip 24 – Het vlinderkastje
Het bijenhotel is inmiddels heel bekend. Maar ken je het vlinderkastje al? Een huisje met rechtopstaande gleuven in de voorzijde en binnenin wat takjes. Een veilige en droge plek voor overwinterende vlinders.

Tip 25 – Boompje planten
Van plan om een boom te kopen? Ga in september-oktober bij een kwekerij of tuincentrum een mooi exemplaar uitzoeken en reserveren. Nu kun je de kroonvorm en het blad nog goed bekijken. Zodra het blad afgevallen is, kun je hem laten bezorgen en aanplanten.

Tip 26 – Vier seizoenentuin
Wil je een tuin die er het hele jaar mooi uitziet? De simpelste manier is om meerdere keren per jaar planten te kopen. In het najaar kun je de herfstbloeiers uitzoeken, en de planten met mooie siervruchten en herfstkleur.

Tip 27 – Groen bestellen
Groenbeheerders: het leverseizoen van boomkwekerijartikelen begint eind september. Het aanbod aan plantmateriaal is in het najaar het grootst. Grote aantallen en bijzondere soorten, alles is dan leverbaar. Wacht niet te lang met bestellen.

Tip 28 – Beestjes
Als je in het voorjaar een nieuwe plant met sappige jonge blaadjes in de tuin zet, zien bladluizen en rupsen vaak hun kans schoon. In het najaar zijn bladeren steviger en worden insecten minder actief. Een nieuwe plant blijft dan langer mooi.

Tip 29 – De landbouwtruc
Een (moes)tuin op klei? Dan kan zwaar werk zijn; leen dan een truc uit de landbouw. Spit de grond vóór de winter om in grove kluiten. Vorst maakt de kluiten fijn; zo heb je in het voorjaar mooie rulle grond.

Tip 30 – Schuilplekjes
Natuur heeft geen bladblazer nodig: laat afgevallen herfstblad lekker liggen tussen de planten, als winterschuilplek voor beestjes en als bodemverbetering. Alleen van lage wintergroene planten kun je het beter afvegen.

Tip 31 – Tomatenchutney
Als er nachtvorst wordt voorspeld, worden de laatste tomaten buiten niet meer rijp. Groene vruchten die al hun normale formaat hebben kun je binnen op de vensterbank rood laten worden, of verwerken tot chutney.