De rol van inwoners in de ‘wijk van de toekomst’
Wilco Kaper woont in Ermelo-West, in de ‘Wijk van de Toekomst’ – zo noemt de provincie Gelderland de bestaande wijken die als eerste proberen aardgasvrij te worden. Sinds september 2018 zit Wilco in de technische werkgroep van deze Ermelose ‘Wijk van de Toekomst’ uit de jaren ‘60/’70. Samen met een aantal andere bewoners denkt hij met de gemeente mee en maakt hij alle worstelingen van dichtbij mee. Inmiddels heeft de gemeente ruim €4 miljoen subsidie van de provincie weten te ontvangen voor de energietransitie van Ermelo-West en lijken de plannen in een stroomversnelling te komen. Maar zal het nu allemaal vanzelf gaan en welke rol neem je dan in als bewoner?
Dicht bij het vuur
In het dagelijks leven werkt Wilco bij een bouwtechnisch adviesbureau. ‘Ik heb geregeld discussies op mijn werk wat nou de optimale isolatiewaardes zijn als je van het aardgas af wilt. Toen ik hoorde dat de gemeente onze wijk aardgasvrij wil maken, was ik gelijk geïnteresseerd om mee te denken. Ik wilde zo dicht mogelijk bij het vuur zitten’, vertelt Wilco. Vergeleken met de andere werkgroep leden voelt Wilco zich niet echt een pionier: ‘Anderen hebben al alle opties voor hun huis doorgerekend. Ik ben eerder afwachtend, maar wil wel weten wat er speelt en geef daar graag mijn mening over.’ Hij vindt dat er vaak te veel nadruk op aardgasvrij wordt gelegd: ‘Het gaat eigenlijk om veel meer dan aardgasvrij: Hoe ga je zuinig om met energie en grondstoffen? Hoe hergebruik je die circulair?’
Je versterkt elkaar
De technische werkgroep is ontstaan op initiatief van de gemeente Ermelo. Op een informatieavond jn het voorjaar van 2018 zijn bewoners gevraagd wie mee wilde denken over het aardgasvrij maken van Ermelo-West. Ongeveer 12 mensen hebben zich voor deze werkgroep aangemeld en kwamen de afgelopen 1,5 jaar maandelijks bij elkaar om de verschillende alternatieven voor aardgas voor hun woningen en de wijk te ontdekken. ‘Je versterkt elkaar’, zegt Wilco ‘iedereen in de werkgroep brengt kennis en kunde in vanuit zijn eigen achtergrond. Dat vind ik heel interessant en inspirerend’. Hij heeft daar ook nieuwe mensen uit de buurt leren kennen die hij nu ook op andere plekken tegenkomt.
Collectieve en individuele oplossingen
De werkgroep heeft zowel collectieve als ook individuele oplossingen voor het verwarmen van de woningen zonder aardgas besproken. Alle technieken legden zij langs de meetlat: Hoe betaalbaar is de oplossing? Hoeveel ruimte neemt het in en hoeveel geluid wordt er geproduceerd? Hoe gezond is het? Hoeveel CO2-uitstoot brengt het met zich mee?
Er zijn een aantal collectieve oplossingen onderzocht, zoals een collectief warmtenet en een biogascentrale. Voor een warmtenet zijn er te weinig mogelijkheden. Voor de biogascentrale maakte de werkgroep een uitstapje naar Ede waar al een particulier initiatief warmte levert aan huizen. ‘Ze zijn daar “gewoon” begonnen. Dat vind ik heel sterk’, zegt Wilco. ‘Maar de meeste mensen uit de technische werkgroep willen niet aan één warmteleverancier vastzitten. Zij willen het vraagstuk het liefst zelf op hun eigen perceel oplossen.’ Daarom is er ook gekeken naar individuele oplossingen. Woningbouwcorporatie UWoon – die veel huurwoningen in Ermelo-West heeft – heeft twee all-electric voorbeeldwoningen in de wijk ingericht: Eén met een warmtepomp, zonnepanelen en infraroodpanelen, de ander met een warmtepomp, PVT-panelen in combinatie met de bestaande radiatoren. De werkgroep heeft ook gekeken naar het bufferen van warmte van de zomer in de winter middels een zak ijs in de kruipruimte. Om een voorbeeldwoning te bekijken zijn zij naar Enschede gereisd. ‘Uiteindelijk zijn de oplossingen nog best complex en lastig te vergelijken’, concludeert Wilco ‘we zijn er in ieder geval nog niet uit wat de optimale oplossing is.’
De gemeente heeft een doel, wij zijn kritische volgers
De technische werkgroep heeft verder geen officiële status in de wijk. Zij zijn niet representatief voor de rest van de wijk, laat staan vertegenwoordiger van alle bewoners. ‘Het is voor de meeste werkgroepleden vooral ook een persoonlijk belang om erin te zitten. En de gemeente is blij met ons als klankbord. De gemeente heeft een doel. Wij zijn kritische volgers’, vat Wilco samen. Naast een aantal pioniers zijn er ook veel mensen in Ermelo-West die zich afvragen waarom zij nou als pilotwijk voorop moeten lopen. ‘Ik begrijp deze houding heel goed, want later zullen er meer en goedkopere alternatieven voor aardgas zijn. Maar als niemand begint te pionieren, komen er ook geen nieuwe oplossingen.’
Eerst isoleren – maar hoe en hoeveel?
De gemeente heeft dit jaar van de provincie ruim €4 miljoen subsidie ontvangen voor het aardgasvrij maken van Ermelo-West tot en met 2027. Elke huiseigenaar kan aanspraak maken op een budget van €12.000 om binnen 7 jaar zijn/haar woning van het aardgas af te halen. Hoe realistisch dit doel is en hoeveel geld dit uiteindelijk gaat kosten, hangt sterk af van de individuele woning en de mogelijkheden van de bewoners. Het idee is om de komende jaren in te zetten op isolatie en daarnaast de tijd te nemen om alternatieven voor de toekomstige warmtebron in de huizen verder te onderzoeken. Door de subsidie en de focus op isolatie op korte termijn zal de rol van de technische werkroep waarschijnlijk in de nabije toekomst verschuiven en zich vooral richten op het hoeveel en hoe isoleren van de woningen. ‘Het idee is bijvoorbeeld dat er een klusteam komt die de woningen gaat isoleren, zodat het voor iedereen betaalbaar wordt’, legt Wilco uit. ‘Ik heb mijn woning zelf al geïsoleerd en wil die ervaring en kennis best delen, want door de vele informatie op internet zien de mensen vaak door de bomen het bos niet meer. Maar ik heb geen tijd om in een klusteam te zitten.’ Wilco denkt dat hij ondanks het isoleren van zijn spouw, het dak en het glas nog niet zomaar over kan stappen op een warmtepomp. Ook hij is nog zoekende naar de optimale hoeveelheid isolatie. ‘Ik ben nu het kouder wordt begonnen met de kleine dingen, zoals radiatorfolie, betere tochtwering en denk na over een ventilator onder mijn radiatoren die de warme lucht beter verspreid in de kamer. Ook koken wij nu elektrisch – vijf jaar geleden dacht ik helemaal niet aan dit soort dingen.’
Individueel advies: Mercedes, Opel, of liever helemaal nog niet aan de slag met aardgasvrij?
Het is de bedoeling dat bewoners van de wijk voorlichting en een individueel onafhankelijk advies krijgen over hun eigen woning. De technische werkgroep mag de komende maand meebeslissen over het soort advies dat de bewoners krijgen aangeboden. ‘Dat individuele advies is \ nodig’, licht Wilco toe, ‘Ik heb bij voorbeeld twee buren: De ene vraagt mij of wij niet gezamenlijk het dak beter moeten isoleren, de ander heeft twee jaar geleden een nieuwe gaskachel gekocht en heeft voorlopig nog helemaal geen oren naar aardgasvrij maken van zijn woning. Persoonlijk ben ik geïnteresseerd in een energie-dak waarmee ik tegelijk isoleer en energie op wek, maar dan vraag ik om een Mercedes op mijn dak en wellicht is een Opel ook voldoende. ’
Aardgasvrij en niet meer eenzaam?
Ermelo-West heeft een heel actieve wijkvereniging. Doordat twee mensen uit deze vereniging ook onderdeel zijn van de technische werkgroep van de ‘Wijk van de Toekomst’, ligt het combineren van wijkissues en de energietransitie voor de hand. Wilco sluit zijn verhaal af met een mooie gedachte: ‘Eenzaamheid is bijvoorbeeld zo’n onderwerp dat onlangs uit een enquête in de wijk naar voren kwam. Wij kunnen kijken hoe wij mensen, middels de energietransitie, meer met elkaar in contact kunnen brengen en welke rol wij als bewonerswerkgroep hierin willen spelen.’